Adroddiad Blynyddol 2024 - Coleg Sir Gâr

Yn 1992, pasiwyd Deddf Addysg Bellach ac Uwch gan y Senedd ac o ganlyniad cafodd bob pob sefydliad addysg bellach blaenorol (lle’r oedd cyfanswm y cofrestriadau myfyrwyr amser llawn, rhyddhau bloc a rhyddhau rhan-amser yn FESR 1990 yn cyfateb i o leiaf 15 y cant o gyfanswm myfyrwyr y Coleg) a phob sefydliad chweched dosbarth eu hymgorffori yn y sector newydd.   Ymgorfforwyd y Coleg ar 30 Medi 1992, er na ddaeth y Gorfforaeth ei hun yn sefydliad annibynnol tan 1 Ebrill 1993 (diwrnod breinio). 

Ar 1 Awst 2013 daeth Gorchymyn Corfforaeth Addysg Bellach Coleg Sir Gâr (Diddymu) 2013 i rym.   Diddymodd y gorchymyn hwn y gorfforaeth addysg bellach a sefydlwyd gynt gan drosglwyddo’i holl eiddo, hawliau a rhwymedigaethau i’r cwmni newydd, Cwmni Coleg Sir Gâr.  Daeth Gorchymyn Coleg Sir Gâr (Sefydliadau Dynodedig mewn Addysg Bellach) 2013 i rym ar yr un diwrnod gan sefydlu Coleg newydd oedd yn cael ei weinyddu gan gwmni cofrestredig, cyfyngedig trwy warant.  Mae’r cwmni Coleg Sir Gâr newydd hwn yn is-gwmni dan berchnogaeth gyflawn Prifysgol Cymru: Y Drindod Dewi Sant. 

Ar 1 Awst 2017, daeth Coleg Ceredigion yn is-gwmni dan berchnogaeth gyflawn Coleg Sir Gâr, ar ôl bod yn flaenorol, yn is-gwmni uniongyrchol i’r rhiant-gwmni eithaf Prifysgol Cymru: Y Drindod Dewi Sant. 

Mae Coleg Sir Gâr yn Goleg Addysg Bellach mawr, aml safle, wedi’i leoli yn Ne-orllewin Cymru a chanddo bum campws yn Llanelli (y Graig), Caerfyrddin (Pibwrlwyd a Ffynnon Job), Rhydaman a Llandeilo (y Gelli Aur).  Mae ganddo ryw 9,000 o ddysgwyr a rhyw 2,500 o’r rhain yn llawn amser a dros 6,000 yn rhan-amser. Ceir tua 600 o ddysgwyr addysg uwch. Cynigia’r Coleg amrywiaeth gynhwysfawr ac eang o addysg academaidd a galwedigaethol a rhaglenni hyfforddi sy’n amrywio o lefel cyn mynediad i lefel raddedig, gan gynnig gwasanaeth i’r gymuned ddysgu gyfan. Prif weithgareddau’r Coleg yw addysg bellach, addysg uwch, dysgu yn y gweithle, darpariaeth ysgol 14-19, hyfforddiant proffesiynol, ymgynghori a chyflwyno mentrau’r Llywodraeth ym myd diwydiant.  Mae’r Coleg hefyd yn cynnig darpariaeth ar-lein, trwy gyfrwng partneriaethau mewn lleoliadau cymunedol ac yn y gweithle. 

Amrywia’r campysau o ran maint a natur gan gynnig amrywiaeth o bynciau. Mae gan y Coleg drosiant blynyddol o tua £46 m gan gyflogi tua 577 o staff. Ymysg y rhain, mae 286 yn ymwneud yn uniongyrchol ag addysgu a 291 yn cyflawni gwaith cefnogol a gweinyddol. 

Sir wledig yw Sir Gaerfyrddin ar y cyfan gyda chadwyn o drefi marchnad yn cynnig canolbwynt gweithgaredd. Caerfyrddin yw’r dref sirol, sy’n cynnig sector fanwerthu gref a phoblogaeth sy’n ymwneud yn sylweddol â llywodraeth leol, iechyd a gweinyddiaeth.   

Yn hanesyddol, mae de-ddwyrain y sir wedi’i chysylltu’n â diwydiant trwm a dyma ran fwyaf poblog y sir, gyda Llanelli fel yr anheddiad mwyaf. Er bod rhai prif gyflogwyr mawr yn dal i fod yn y rhan hon o’r sir, mae’r economi wedi arallgyfeirio i faes peirianneg ysgafn a diwydiannau technolegol newydd.   

Dengys y Mynegai Amddifadedd fod yna ardaloedd dwys o amddifadedd addysgol, amddifadedd cyflogaeth ac, o ganlyniad, amddifadedd lluosog yn Ne-orllewin Cymru. Mae gan Sir Gaerfyrddin lefelau cymharol uwch o unigolion anweithgar mewn cymhariaeth â Chymru a’r DU. 

• Ysbrydoli dysgwyr

• cyflawni potentsial

• ennill rhagoriaeth

Byddwn ni’n: 

• rhoi anghenion y dysgwr yn gyntaf; 
• diogel, cynhwysol a gofalgar; 
• byw yn ôl ein gwerthoedd a’n hymddygiadau; 
• rhoi’r profiad gorau i’r dysgwyr, wedi’i gyfoethogi gan dechnoleg ddigidol; 
• hwyluso datblygiad personol a dilyniant i ddysgwyr; 
• annog chwilfrydedd a chreadigedd mewn addysgu a dysgu; 
• datblygu cwricwlwm hyblyg, wedi’i lywio gan gyflogwyr; 
• hyrwyddo iaith a diwylliant Cymru; 
• gweithredu rhaglen datblygu gweithlu uchelgeisiol; 
• datblygu partneriaethau sy’n effeithio’n gadarnhaol ar ddysgwyr a pherfformiad busnes; 
• gwella ein gwytnwch ariannol a’n heffeithlonrwydd; 
• cefnogi adfywio a ffyniant yn ein cymunedau; ac yn 
• creu amgylchedd cynaliadwy i ddysgwyr fod yn llwyddiannus

PARCH
Byddwn ni’n:

• derbyn gwahaniaeth a rhoi cyfle i bawb ffynnu; 
• empathig at anghenion ein gilydd; 
• cwrtais a charedig i’n gilydd; 
• cefnogol ac yn gofalu am ein gilydd; 
• barod ac yn fodlon i ymgysylltu’n gadarnhaol.

UNDOD
Byddwn ni’n:

• un tîm gyda set o gyrchnodau cyffredin a chyfeiriad unedig; 
• ystyriol o’n hymddygiad a’n hiaith, a’i effaith ar eraill; 
• dwyieithog o ran ein cyfathrebu ac ymgysylltu; 
• integredig gyda’n cymuned a’n partneriaid; 
• tryloyw ym mhob agwedd ar ein gwaith.

PROFFESIYNOLDEB

Byddwn ni’n:

• onest ac yn ymddwyn gyda chywirdeb; 
• cael ein gyrru i ddarparu addysg a gwasanaeth cwsmer rhagorol; 
• agored i dderbyn safbwyntiau gwahanol sy’n llywio ein penderfyniadau; 
• sefydliad dysgu â natur chwilfrydig; 
• cynaliadwy yn ein cynllunio a’n darpariaeth.

• Addysgu a dysgu rhagorol

• Profiad dysgwyr ysbrydoledig

• Gwytnwch sefydliadol cynaliadwy

• Gwaith partneriaethau ymrwymedig

Dyma amcanion ariannol y Coleg: 

• llwyddo i sicrhau gwarged gweithredu blynyddol (a ddiffinnir fel gwarged cyn costau pensiwn heblaw am arian parod FRS 102) a llif arian cadarnhaol 
• amrywio llif arian a lleihau dibyniaeth ar gyllid craidd 
• cynhyrchu lefelau digonol o arian parod i gefnogi sylfaen asedau’r Coleg 
• sicrhau sefyllfa hylifedd tymor byr llewyrchus 
• cyllido buddsoddiad cyfalaf parhaus 

Mae’r Datganiad Incwm Cynhwysfawr ar gyfer y cyfnod wedi’i gynnwys ar dudalen 32. Nodir uchafbwyntiau’r cyfnod yn y cyswllt hwn isod: 

• Mae’r cyfanswm incwm ar gyfer y cyfnod wedi parhau’n gymharol gyson o gwmpas £46m (2023: £47m). Mae cynnal lefel sylweddol o drosiant yn tanlinellu llwyddiant parhaus y Coleg o safbwynt darparu addysg. Mae amrywiadau o safbwynt trosiant yn anorfod, ac yn gallu cael eu dylanwadau’n fawr gan lefel y gwaith prosiect a wneir.
• Mae costau staff (ac eithrio costau eithriadol) fel canran o gyfanswm yr incwm wedi parhau’n gymharol gyson ar 54.0 % (23:54 %). Parhaodd nifer cyfartalog y staff a gyflogwyd yn gymharol gyson. Cynyddodd costau gweithredu eraill fel canran o gyfanswm yr incwm o 39% i 40%, wedi’u gyrru’n bennaf gan bwysau chwyddiant uchel.
• Y gwarged am y flwyddyn oedd £ 710,000 (2023 : colled o £437,000) ar ôl addasiadau heblaw am arian parod FRS 102 o £ 619,000 cadarnhaol (2023 : £851,000 negyddol).            
  Y gwarged gweithredu (cyn addasiadau heblaw am arian parod FRS 102) oedd £ 91,000
  ( 2023 : £ 414,000).
• Mae’r sefyllfa hylifedd yn parhau i fod yn foddhaol, gyda chymhareb asedau tymor byr i gredydwyr yn disgyn o fewn blwyddyn gan gyrraedd 2.6 (2023: 2.3).
• Mae asedau net wedi gwella o £ 30.3 miliwn i £ 30.4 miliwn. Mae asedau net, ar wahân i rwymedigaethau budd diffiniedig wedi cynyddu o £30.3 miliwn i £30.4 miliwn gan fod y terfyn uchaf asedau wedi’i gymhwyso i’r pensiwn gan leihau’r sefyllfa i DIM. Am wybodaeth bellach ynglŷn â’r safonau cyfrifyddu a ddefnyddiwyd i greu’r datganiadau ariannol yma, gweler Datganiad o’r Prif Bolisïau Cyfrifyddu a Thechnegau Amcangyfrif ar dudalen 37.
• Ychwanegwyd grantiau cyfalaf penodol er mwyn hybu effeithiolrwydd a darparu amgylchedd dysgu safonol yn unol â Chynllun Strategol y Coleg.
• Adolygwyd y ddarpariaeth ar gyfer pensiynau uwch yn ystod y cyfnod ac amcangyfrifwyd mai’r balans oedd ei angen ar gyfer 31 Gorffennaf 2024 oedd £530,000 (2023: £542,000).

Rheolaeth o lif arian, bancio, trafodion marchnad arian a chyfalaf yw rheolaeth y Trysorlys; rheolaeth effeithlon o’r risgiau sy’n gysylltiedig â’r gweithgareddau hynny; a’r nod o sicrhau’r perfformiad gorau posib sy’n gyson â’r risgiau hynny. 

Mae gan y Coleg bolisi ar wahân ar gyfer rheoli’r trysorlys.

Caiff benthyciadau tymor byr i ddibenion cyllid dros dro eu cadarnhau gan y Swyddog Cyfrifyddu.   Yn achos pob benthyciad arall, mae angen awdurdodiad y Gorfforaeth yn unol â gofynion y Memorandwm Ariannol. 

Mae sefyllfa llif arian gweithredol y Coleg ar gyfer y flwyddyn yn swm negyddol o £1.8 m. Gostyngodd y balansau arian parod cyffredinol £3 m (o £18.0 m i £15 m). Ysgogwyd hyn yn bennaf oherwydd ad-daliad grantiau nas defnyddiwyd o 22/23. Mae’r Coleg yn dymuno parhau i gronni balansau arian parod i ariannu datblygiadau cyfalaf sydd wedi eu cynllunio ar gyfer y dyfodol. Er mwyn cyflawni hyn, mae’r Coleg wedi parhau i hybu effeithiolrwydd o safbwynt yr addysg a’r hyfforddiant a gyflwynir. Cyflawnwyd hyn drwy adolygu darpariaeth y cwricwlwm yn drylwyr, effeithiolrwydd dosbarthiad adnoddau, a’r gwerth am arian gorau wrth brynu nwyddau a gwasanaethau, a’r un yw’r bwriad i’r dyfodol. Ymhellach, mae’r Coleg yn parhau i geisio a datblygu ffynonellau incwm eraill. Mae ail-fuddsoddiad sylweddol o ran ystadau, peiriannau a chyfarpar y Coleg yn sicrhau fod gan y dysgwyr ddarpariaeth o ansawdd i’w helpu yn eu proses addysgol. Nod y coleg yw cadw o leiaf 2 fis o wariant (£ 8 m) mewn cronfeydd arian parod wrth gefn bob amser.

Ceir cwricwlwm amrywiol i gyflenwi dyheadau’r dysgwyr. Mae’r cwricwlwm yn eang, yn hyblyg, yn gydlynol, ac yn hybu datblygiad. Fe’i cyflwynir mewn amrywiol ffyrdd sy’n gweddu i anghenion y dysgwyr. Ceir pwyslais galwedigaethol cryf a chaiff pob Maes Pwnc Sector Llywodraeth Cymru eu cynrychioli yn y Coleg. 

Caiff y cwricwlwm ei lunio a’i adolygu mewn partneriaeth â budd-ddeiliaid y Coleg, y Bartneriaeth Dysgu a Sgiliau Rhanbarthol (RLSP), cyrff cynrychiadol y sector, Y Coleg Cymraeg Cenedlaethol, rhwydweithiau 14-19, cydweithwyr ACL, Prifysgol Cymru: Y Drindod Dewi Sant, diwydiant, byd busnes a chyflogwyr lleol. Ategir hyn gan ddefnyddio data arsyllfa sgiliau a ddarperir trwy’r RLSP.   

Mae Tîm Cwricwlwm ac Ansawdd y Coleg yn adrodd wrth Bwyllgor Dysgwyr a Safonau’r Bwrdd. Mae hwn yn cynnig ffocws ar gyfer trafodaeth ar bolisïau cwricwlwm ac ansawdd a materion datblygu. 

Mae amrediad o opsiynau ar gael ar bob lefel sy’n cynnig amrywiaeth a dewis i ddysgwyr. Cynigia rhaglen Mynediad Ieuenctid y Sir hefyd ddewis cwricwlwm arall rhannol lawn amser i ddysgwyr yn y Coleg sydd wedi wynebu heriau mewn ysgolion lleol. Mae’r cwricwlwm a gynigir gan y Coleg wedi’i achredu bron yn llwyr, gan gynnig cyfleoedd i ddysgwyr ennill cymwysterau ffurfiol.

Cynigir amrediad o ddarpariaethau achrededig pellach i ddysgwyr er mwyn cefnogi dysgu. 
Gall dysgwyr hefyd gymryd rhan mewn amrywiaeth eang o weithgareddau sy’n cyfoethogi eu hastudiaethau yn cynnwys profiadau sy’n gysylltiedig â gwaith, prosiectau byw, ymweliadau addysgiadol, ymweliadau tramor, gwaith amgylcheddol, siaradwyr gwadd, celfyddydau cymunedol, gwaith gwirfoddol a chodi arian. 

Mae gan y Coleg drefniadau partneriaeth ardderchog sy’n cyfrannu at gwricwlwm a phrofiad dysgu wedi eu cyfoethogi.

• O 1 Awst 2013, daeth y Coleg yn rhan o Grŵp Prifysgol Cymru:  Y Drindod Dewi Sant, gan gynyddu’r cyfleoedd ar gyfer dysgwyr a rhannu gwybodaeth, profiad ac adnoddau. Yn yr un modd, daeth Coleg Ceredigion yn is-gwmni i Goleg Sir Gâr ar 1af Awst 2017. 
• Drwy bartneriaethau o fewn yr awdurdod addysg a gydag ysgolion partner lleol (dros 16 o ysgolion), mae amrediad a nifer y cyfleoedd galwedigaethol ar gyfer disgyblion 14-19 yn sylweddol.   
• Mae cysylltiadau â byd addysg a chyflogwyr yn ardderchog ac yn cynnwys cydweithrediad hirsefydlog y Coleg gyda CYFLE.
• Mae’r coleg yn gweithio’n helaeth wrth gyflwyno darpariaeth ar y cyd â TLC - y cwmni hyfforddi a dysgu.
• Mae’r coleg yn gweithio’n agos gydag ystod o gyflogwyr, e.e. Dŵr Cymru, Grŵp Owens, Thermal Earth, COTS, TRJ, Prince’s Gate, CM-Days, Ron Skinner a’i Fab, Castell Howell, yr AA, Serco, Remploy, Hywel Dda, e- Careers, 4DAcademy ac ati.   
• Mae’r Coleg wedi gwneud cyfraniad sylweddol i Bartneriaeth Dysgu a Sgiliau Rhanbarth De-orllewin Cymru ac i’r Bwrdd Gwasanaethau Cyhoeddus. 
• Mae partneriaeth dda yn bodoli rhwng y Coleg â Choleg Sir Benfro, colegau AB eraill a nifer o ddarparwyr hyfforddiant preifat eraill wrth ddarparu Dysgu Seiliedig ar Waith drwy’r Consortiwm B-WBL.
• Mae perthynas hir yn parhau gyda Chyngor Sir Gaerfyrddin wrth ddarparu Addysg Oedolion a Chymunedol. 
• Mae perthynas waith agos yn bodoli gyda Gwasanaeth Ieuenctid yr AALl ac ysgolion lleol er mwyn cynnig cefnogaeth a chyrsiau i ddysgwyr sy’n debygol o beidio â bod mewn Cyflogaeth, Addysg na Hyfforddiant (NEET). 
• Llwyddwyd i sicrhau partneriaeth waith ardderchog gyda’r Scarlets, Gardd Fotaneg Genedlaethol Cymru a Gerddi Aberglasne, y mae rhai ohonynt yn gweithredu fel canolfannau cyflwyno hyfforddiant.
• Caiff y Coleg ei gynrychioli’n dda gan aelodau o adran weithredol a thîm rheoli’r Coleg ar nifer o rwydweithiau cenedlaethol; Partneriaeth Dysgu a Sgiliau Rhanbarthol; Addysg Oedolion a Chymunedol; Rhwydweithiau 14-19; Colegau Cymru a Llywodraeth Cymru. 
• Mae academïau chwaraeon rhagorol mewn rygbi, pêl-droed a phêl-rwyd yn darparu cyfleoedd i ddysgwyr ar lefelau elitaidd. Mae’r cyfleoedd hyn wedi deillio o bartneriaethau gwaith gydag Undeb Rygbi Cymru; y Scarlets; CBDC; Cymdeithas Bêl-rwyd Cymru, ac ati.

Dylid nodi fod adran nesaf yr adroddiad yn ymdrin â pherfformiad ansawdd, mesurau ac ystadegau sy’n adlewyrchu cyfuniad o ddata ar gyfer Coleg Sir Gâr a’i is-gwmni Coleg Ceredigion. Coleg Sir Gâr yw’r mwyaf o bell ffordd o ran pwysoli, gyda throsiant o tua £ 46 m o’i gymharu â £6 m ar gyfer Coleg Ceredigion (8,500 o fyfyrwyr o’i gymharu â thua 1,300 o fyfyrwyr yn ôl eu trefn). 

Ym mis Mai 2022 croesawodd y Coleg Estyn a gynhaliodd arolygiad o’i ddarpariaeth addysg bellach.  Roedd y fframwaith arolygu yn cwmpasu 5 prif faes: Dysgu; Llesiant ac Agweddau at Ddysgu; Profiadau Addysgu a Dysgu; Gofal, Cymorth ac Arweiniad; ac Arweinyddiaeth a Rheoli. Er nad yw Estyn yn darparu canlyniadau wedi’u graddio mwyach, roedd y canlyniad cyffredinol ar gyfer y Coleg yn gadarnhaol iawn. Mae’r nodweddion da a nodwyd yn yr adroddiad yn cynnwys:

• “Mae’r rhan fwyaf o ddysgwyr yn teimlo’n ddiogel ac yn cael eu cefnogi’n dda yn ystod eu cyfnod yn y coleg.” 
• “Mae’r coleg wedi ymgorffori ethos cadarnhaol yn llwyddiannus wedi’i seilio ar werthoedd parch, undod a phroffesiynoldeb.” 
• “Mae’r rhan fwyaf o ddysgwyr yn siarad yn gadarnhaol am eu profiadau yn y coleg.”
• “Mae’r rhan fwyaf o ddysgwyr yn datblygu medrau ymarferol cymwys ac mae llawer yn cysylltu theori ag arfer yn llwyddiannus.”
• “Mae gan y coleg systemau ar waith i gynorthwyo dysgwyr yn eu dealltwriaeth o sut i gadw’n ddiogel a diogelu.”
• “Mae bron pob un o’r athrawon yn adnabod eu dysgwyr yn dda ac yn meithrin perthnasoedd sy’n annog ac yn cynorthwyo dysgwyr i wneud cynnydd.”
• “Mae’r rhan fwyaf o athrawon yn datblygu medrau digidol yn fedrus yn eu pynciau galwedigaethol neu academaidd.”
• “Mae dysgwyr yn arddangos lefelau uchel o gymhwysedd gan ddefnyddio platfformau digidol i storio, cofnodi, trefnu ac olrhain eu dysgu eu hunain.” 
• “Lle bo’n briodol, mae athrawon yn cefnogi medrau Cymraeg dysgwyr trwy sgwrsio â nhw yn ystod dosbarthiadau.”
• “Mae’r Coleg wedi datblygu partneriaethau cryf ag ysgolion lleol ar gyfer darpariaeth 14-16.”
• “Ar draws bron pob un o’r cyrsiau, mae dysgwyr yn elwa ar lwybrau dilyniant clir i’r lefel nesaf neu i ddysgu yn y gwaith, addysg uwch neu gyflogaeth.”
• “Mae’r pennaeth wedi gosod gweledigaeth sy’n llywio blaenoriaethau strategol y coleg yn dda.”
• “Mae uwch reolwyr a rheolwyr canol yn dangos dealltwriaeth glir ynglŷn â sut maent yn cefnogi nod y coleg i gyflwyno ‘‘profiadau dysgu ysbrydoledig’’.
• “Yn ystod y pandemig, un o gryfderau penodol y coleg oedd ei ymrwymiad i wella medrau staff addysgu a staff cymorth i’w galluogi i gynorthwyo dysgwyr yn effeithiol i ddatblygu medrau digidol cryf ac aros ar eu cyrsiau.”
• “Mae tîm uwch reolwyr y coleg wedi bod yn effeithiol yn gwella’r profiadau dysgu a’r deilliannau mewn campysau sy’n tanberfformio.” “Ymatebont yn gyflym a rhoi gweithdrefnau gwella ansawdd trylwyr ar waith.”
• “Mae gan y coleg systemau sicrhau ansawdd cynhwysfawr ac mae’n casglu ystod eang o ddata.”

Mae’r argymhellion ar gyfer gwelliant parhaus yn cynnwys:

1. Gwneud defnydd gwell o’r data helaeth sydd gan y coleg i fireinio gwerthuso effaith y ddarpariaeth a’r mentrau ymhellach.
2. Cryfhau strategaethau i wella dealltwriaeth dysgwyr o radicaleiddio ac eithafiaeth.
3. Sicrhau bod medrau rhifedd a medrau mathemategol ehangach dysgwyr yn cael eu datblygu’n llawn i fynd i’r afael â’r bylchau yn eu medrau.

Adroddiad Estyn Mai 2022 https://www.estyn.gov.wales/provider/f0009005

Aethpwyd i’r afael â’r holl gamau gweithredu ers hynny a’u cwblhau.

Addysg Bellach 

Mae ‘mesurau perfformiad cyson cenedlaethol’ (CPM) 2022/23 Llywodraeth Cymru ar gyfer AB yn dangos cyfraddau cwblhau ar bob lefel y ddarpariaeth ar/neu’n uwch na’r cymharydd cenedlaethol, ac eithrio Lefel 3. Mae cwblhau llwyddiannus ar bob lefel y ddarpariaeth yn is na’r cymharydd cenedlaethol, ac eithrio Lefel 1. Bydd blaenoriaethu canlyniadau cwblhau llwyddiannus yn brif amcan i’r coleg eleni.

*Nid yw’r canlyniadau ar gyfer 2023/24 wedi’u dilysu a’u cyhoeddi eto gan Lywodraeth Cymru.

Darperir y canlyniadau ar gyfer cymwysterau academaidd yn y tabl isod. 

Roedd y canlyniadau cyffredinol yn 2024 ar gyfer UG (A-E) a Safon Uwch (A*-E) yn rhagorol ac yn uwch na’r cymharydd cenedlaethol heblaw am ganran yr A* a ddyfarnwyd ar gyfer Safon Uwch, sydd ar 6%, ychydig yn is na’r cymharydd cenedlaethol o 6.6%.

*Nid yw’r canlyniadau ar gyfer 2023/24 wedi’u dilysu a’u cyhoeddi eto gan Lywodraeth Cymru.

Roedd 2022/23 yn flwyddyn heriol i DSW gyda gostyngiad mewn perfformiad mewn prentisiaethau a phrentisiaethau uwch. Fodd bynnag, mae amcanestyniad cynnar ffigurau ar gyfer 2023/24 yn galonogol iawn.

Yn hanesyddol, mae myfyrwyr addysg uwch wedi perfformio’n dda iawn yn gyson ar draws darpariaeth llawn amser a rhan-amser. Fodd bynnag, gwelodd blwyddyn academaidd 2022/23 ostyngiad anarferol, yn arbennig yng nghyfraddau llwyddiant myfyrwyr llawn amser. Mae’r data ar gyfer 2023/24, yn seiliedig ar ganlyniadau amcangyfrifedig, yn dangos sefydlogi posibl, er nad ar y lefelau uchel a welwyd yn 2021/22.

Mae’r Coleg yn ymrwymedig i gyflawni’r gorau ar gyfer ei ddysgwyr. Mae’n deall bod pob dysgwr yn dysgu yn ei ffordd unigryw ei hun, ac mae’n ymroddedig i ddarparu profiadau dysgu sy’n ennyn diddordeb, sy’n arloesol ac a gefnogir yn dda fel y gall pob dysgwr ffynnu a llwyddo. Mae Strategaeth Addysgu a Dysgu’r Coleg wedi’i chynllunio i rymuso staff i roi cyfle i bob un dysgwr gael llwyddo. Mewn byd sy’n newid yn barhaus, mae’n hanfodol meithrin gwytnwch ymhlith staff a dysgwyr ill dau er mwyn sicrhau eu bod yn barod i wynebu heriau’r dyfodol. 

Mae ymagwedd y Coleg tuag at addysgu a dysgu, a phrofiad y dysgwr wedi’u tanategu gan ei ymrwymiad i’r holl:

• staff yn cael eu grymuso i danategu eu dewisiadau addysgeg trwy brosesau sy’n seiliedig ar ymchwil weithredu.
• amgylcheddau addysgu a dysgu sydd wedi’u galluogi’n ddigidol ac yn arloesol.
• staff yn cael eu cefnogi i gael mynediad i uwchsgilio’r diwydiant er mwyn meithrin a gwella eu proffesiynoldeb deuol.
• staff wedi’u hyfforddi a’u cefnogi i greu amgylcheddau cynhwysol a grymusol yn seiliedig ar ddiwylliant o hyfforddi.

Mae’r Coleg yn darparu cefnogaeth bwrpasol wedi’i theilwra ar gyfer yr holl ddysgwyr a staff. Cafodd y pwyslais sylweddol ar hyfforddiant, ysgogi a chefnogi staff ei gydnabod yn 2017 pan enillodd Coleg Sir Gâr Wobr Beacon Cymdeithas y Colegau (Association of Colleges Beacon Award) am ragoriaeth wrth ddatblygu staff; yn 2019 pan dderbyniodd Wobr Hyfforddiant y Dywysoges Frenhinol (Princess Royal Training Award) ac yn fwy diweddar, yn 2022, pan dderbyniodd Wobr Hyfforddiant y Dywysoges Frenhinol eto. 

Mae staff yn ymgysylltu’n weithredol ag ymrwymiad cryf y Coleg i ddatblygiad proffesiynol parhaus, ac yn elwa ohono, a adlewyrchir yng nghanlyniadau dysgwyr a chanlyniadau arolygon dysgwyr. Yn sylfaen i’r broses hon, yw gwaith hunanasesu pob athro wrth ystyried eu perfformiad yn erbyn meini prawf perfformiad allweddol, sy’n helpu i greu proffil addysgu personol sy’n nodi meysydd penodol i’w datblygu. Ar ôl cyfnod o weithredu, caiff y broses hunanasesu ei hailadrodd i alluogi cymorth wedi’i deilwra a gwelliant parhaus.

Mae Tîm Addysgu a Dysgu’r Coleg yn darparu cefnogaeth ardderchog a hyfforddiant wedi’i deilwra ar gyfer aelodau newydd o staff, myfyrwyr TAR a’r staff dysgu hynny sydd angen cefnogaeth gyda rhai elfennau o’u gwaith. Caiff rhagoriaeth mewn addysgu ei werthfawrogi a’i ddathlu’n fawr trwy gyfrwng seremoni wobrwyo addysgu a dysgu flynyddol. 

Mae’r Coleg yn ymroddedig i feithrin amgylchedd iach sy’n gwella lles dysgwyr a staff hefyd. Mewn ymateb i anghenion cynyddol, mae wedi cynyddu’r ffocws ar les ac iechyd meddwl. Mae cyfnodau cynefino, tiwtorial a gweithgareddau hyrwyddo wedi gwella dealltwriaeth dysgwyr o les yn llwyddiannus, gan adlewyrchu blaenoriaeth y Coleg ar sicrhau eu diogelwch, gan gynnwys diogelwch ar-lein.

Mae’r Coleg yn darparu cefnogaeth arbenigol ragorol o ran lles personol ac iechyd meddwl. Mae gweithdrefn atgyfeirio ac asesu newydd wedi’i chyflwyno, sy’n canolbwyntio ar sicrhau bod dysgwyr yn derbyn y gefnogaeth iawn ar yr adeg iawn. Caiff dysgwyr sy’n wynebu rhwystrau sylweddol i ddysgu eu cyfeirio at wasanaethau mentora a chwnsela. Mae adborth dysgwyr yn gadarnhaol, gyda chefnogaeth y tîm lles yn chwarae rôl hanfodol wrth helpu myfyrwyr i aros mewn addysg a llwyddo, er eu bod yn aml yn wynebu heriau personol sylweddol.

Mae pwyslais cryf ar gydraddoldeb ac amrywiaeth yn sicrhau bod yr holl ddysgwyr a staff yn cael eu trin â pharch. Cynyddwyd ymwybyddiaeth ymysgy ddau grŵp yn effeithiol drwy amrywiaeth o gyfryngau a gweithgareddau sy’n cael eu harddangos mewn mannau amlwg ar hyd a lled y campysau.

Mae mesurau effeithiol yn eu lle i ddiogelu plant ac oedolion agored i niwed gyda chefnogaeth polisïau a gweithdrefnau clir. Mae neges ‘byddwch saff’ y coleg yn pwysleisio hawliau pob dysgwr i fod yn rhydd rhag bwlio ac aflonyddu, gyda chamau pendant yn cael eu cymryd i atal ymddygiad o’r fath. Caiff diogelwch ar-lein ei gefnogi’n dda hefyd trwy weithgarwch hyrwyddo a thiwtorial pwrpasol.

Yn 2023/24, ffocws yr arolwg llais y dysgwr blynyddol addysg bellach oedd mesur canfyddiad y dysgwyr o addysgu a dysgu. At ei gilydd, mae canfyddiad y dysgwyr mewn perthynas â’u profiadau addysgu a dysgu yn rhagorol. Caiff gwella’r gyfradd ymateb ar gyfer dysgwyr galwedigaethol ei flaenoriaethu eleni.

Mae myfyrwyr Addysg Uwch yn eu blwyddyn astudio olaf wedi parhau i ymateb yn dda i’r Arolwg Cenedlaethol o Fyfyrwyr, ac yn hanesyddol mae sgorau bodlonrwydd myfyrwyr rhagorol wedi’u cyflawni mewn addysgu, dysgu a phrofiadau cyffredinol yn y Coleg. Erys bodlonrwydd myfyrwyr yn uchel, gyda chyfradd bodlonrwydd cyffredinol o 85%. Er gwaethaf gostyngiadau bach, mae sgorau bodlonrwydd yn parhau yn rhagorol ac yn uwch na chyfartaleddau PCYDDS a Sector Sefydliadau Addysg Uwch yng Nghymru yng nghategorïau allweddol yr arolwg: Adnoddau Dysgu; (93%); Cymorth Academaidd (91%); Asesu ac Adborth (90%); Addysgu (93%); a Chyfleoedd Dysgu (90%).

Boddhad Cyffredinol

Addysgu

Asesu ac Adborth

Cefnogaeth Academaidd

Trefniadaeth a Rheolaeth

Adnoddau Dysgu

Er na chafwyd unrhyw brosiectau adeiladu na chaffaeliadau mawr yn ystod y flwyddyn, bu buddsoddiad cyfalaf sylweddol mewn perthynas â chynnal a chadw adeiladau, peiriannau, cyfarpar a TG a hwyluswyd yn y coleg ar gyfer 2023/24. 

Mae’r Coleg yn rhagweld dyfodol sicr fel rhan o grŵp Prifysgol Cymru: Y Drindod Dewi Sant (“PCYDDS”) gan ymrwymo i barhau i gynnig darpariaeth addysg bellach gref ar draws y sir.

Mae’r Coleg yn wynebu nifer o heriau sylweddol yn ystod y blynyddoedd nesaf, yn cynnwys:

• Gwella canlyniadau dysgwyr  
• Datblygu’r coleg fel canolfan rhagoriaeth ar gyfer addysgu a dysgu 
• Wynebu heriau ‘Digital 2030’
• Cydymffurfio â gofynion y Ddeddf Anghenion Dysgu Ychwanegol 
• Datblygu Cymhwyster y Fagloriaeth Gymreig ar Lefel 3 
• Datblygu’r ddarpariaeth cyfrwng Cymraeg ymhellach
• Cynnal ac amrywio portffolio’r cwricwlwm ar draws amrywiol sectorau  
• Datblygu mwy o hyfforddiant masnachol  
• Datblygu strategaethau i ymdopi â phwysau nawdd cyhoeddus  
• Gwella, rhesymoli a datblygu ystâd mewn partneriaeth â PCYDDS a’r Cyngor Sir. 
• Hyrwyddo’r agenda cynaladwyedd ar gyllideb gyfyngedig. 

Mae’r Coleg yn gweithredu fframwaith rheoli risg a rheolaeth fewnol gadarn fel y disgrifir yn y datganiad llywodraethiant corfforaethol isod.  Cefnogir hwn gan raglen rheoli risg benodol. 

Mae’r pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg yn ymgymryd ag adolygiad cynhwysfawr o bob risg posib sy’n wynebu’r Coleg, sy’n cael eu cofnodi wedyn yng nghofrestr risg y Coleg a’u sgorio yn unol â matrics penodol sy’n adnabod y tebygrwydd o’r risgiau yma’n digwydd, a’r effaith posib ar y Coleg petaent yn digwydd.  Rhaid i’r pwyllgor wedyn ganfod systemau, gweithdrefnau a dulliau rheoli y gellir eu mabwysiadu i leihau’r risgiau er mwyn sicrhau y gellir eu rheoli ar lefel dderbyniol. 

Ymdrinnir â phwnc rheoli risgiau ym mhob cyfarfod o’r pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg, sy’n adrodd eu canfyddiadau’n achlysurol i’r Bwrdd. 

Caiff arolwg blynyddol ei gynnal er mwyn sicrhau effeithiolrwydd y system rheoli risgiau a chaiff unrhyw wendidau eu hadnabod a’u cywiro. 

Isod, ceir amlinelliad o rai o’r prif risgiau sy’n wynebu’r Coleg yn y dyfodol rhagweladwy. Nid yw pob un o fewn rheolaeth y Coleg. Gall ffactorau eraill, heblaw’r rhai a restrir isod, gael effaith andwyol ar y Coleg.  

1. Lleihad yn nhermau real yng nghyllid y llywodraeth  

Mae’r Coleg yn dibynnu ar gyllid gan y llywodraeth, ac mae’r hinsawdd gyfredol yn golygu fod yna bwysau parhaus ar y ffrwd incwm yma.  

Caiff y risg ei lleihau mewn nifer o ffyrdd:

• Ymdrech ar y cyd, ysfa a ffocws ar greu sylfaen incwm mwy amrywiol;  
• Ffocws penodol ar ansawdd er mwyn sicrhau safon cyflwyniad uchel ym mhob agwedd o addysg a hyfforddiant;
• Cynnal nifer y myfyrwyr sy’n cofrestru ar gyfer addysg uwch. Mae’r Coleg eisoes yn cynnig darpariaeth sylweddol o gyrsiau addysg uwch; 
• Gweithio’n agos gyda grŵp PCYDDS a Choleg Ceredigion i gysoni gweithrediadau ac osgoi dyblygu gyda’r nod o leihau costau;   
• Gwaith yr Uned Datblygu Busnes sydd â phrif nod o adeiladu ffrwd incwm masnachol cynaliadwy nad yw’n dibynnu ar gyllid oddi wrth y llywodraeth; 
• Canolbwyntio ar sectorau blaenoriaeth sy’n debygol o ddenu cyllid cyhoeddus; 
• Tyfu a datblygu darpariaeth ddysgu seiliedig ar waith y Coleg; ac
• Adeiladu partneriaethau gydag ysgolion a busnesau   

2. Methiant i recriwtio a chadw myfyrwyr 

Bydd demograffeg ac amgylchedd newidiol lle credir bod cystadleuaeth yn dwysáu yn anorfod yn ei gwneud hi’n fwy anodd i recriwtio a chadw myfyrwyr. Gallai hyn gael effaith ar bob ffynhonnell ariannol. 

Gellir lleihau’r risg fel a ganlyn: 

• Gweithio mewn partneriaeth ag ysgolion; 
• Ymdrech farchnata â ffocws; 
• Ffynonellau incwm amrywiol;
• Partneriaethau gyda busnesau lleol a chyrff perthnasol eraill; 
• Sicrhau cyflwyno addysg a hyfforddiant o safon uchel; 
• Strwythurau cefnogi dysgwyr er mwyn sicrhau fod dysgwyr yn cael eu cefnogi ar hyd y daith; 
• Canolbwyntio ar ddatblygiad drwy’r lefelau.  

3. Amodau Economaidd Cyffredinol : Costau cynyddol a phwysau cyflogau

Mae’r coleg yn mynd ati i edrych ar weithrediadau i sicrhau parhad llyfn gweithrediadau yn ogystal â gweithio’n agos gyda Llywodraeth Cymru yn ystod y cyfnod heriol parhaus hwn. 

Mae’r Coleg yn falch o allu cadarnhau bod y targed o adennill costau cyn costau rhwymedigaeth budd diffiniedig wedi’i gyflawni gyda gwir alldro cyn costau rhwymedigaeth budd diffiniedig heblaw am arian parod o £ 92,000 gwarged (22/23: gwarged o £414,000). Y gwarged ar gyfer y flwyddyn wedi costau rhwymedigaeth budd diffiniedig yw £710,000 (diffyg o £437,000 yn 22/23), gydag addasiadau heblaw am arian parod £618,000 yn fudd cadarnaol anarferol (22/23: £851,000 addasiad negyddol). 

Mae niferoedd myfyrwyr wedi parhau i fod yn weddol fywiog yn ystod y flwyddyn, gyda chyfanswm niferoedd myfyrwyr Addysg Bellach llawn amser ychydig yn well na’r blynyddoedd blaenorol.

Mae’r Coleg yn parhau i sicrhau safonau uchel o safbwynt ansawdd yr addysgu a dysgu, ac wedi derbyn adroddiad Estyn da adeg yr arolwg diwethaf (gweler Adroddiad Strategol). Yn yr un modd, mae adroddiadau’r Arolwg Cenedlaethol o Fyfyrwyr fel arfer yn dangos lefelau boddhad uchel ymysg y myfyrwyr. 

Cafodd yr adroddiad hwn ei gymeradwyo gan y bwrdd ar 12 Rhagfyr 2024 a’i lofnodi ar ran y bwrdd gan: 

Llofnod:

Mr John Edge, Director

Rhestrir enwau Bwrdd y Cyfarwyddwyr ar dudalen 16. Cyfrifoldeb y cyfarwyddwyr yw cyflwyno barn annibynnol yng nghyswllt materion yn ymwneud â strategaeth, perfformiad, adnoddau a safonau ymddygiad. Mae’r Cwmni’n cydnabod, fel cwmni sy’n gyfrifol am gyllid cyhoeddus a phreifat, fod ganddo gyfrifoldeb penodol dros ddilyn y safonau uchaf o safbwynt llywodraethiant corfforaethol bob amser. 

Mae’r Bwrdd yn derbyn gwybodaeth gyson ac amserol yn ymwneud â pherfformiad ariannol cyffredinol y Cwmni, yn ogystal â gwybodaeth bellach megis perfformiad yn erbyn targedau ariannol, gwariant cyfalaf arfaethedig, materion yn ymwneud â safonau a phersonél megis iechyd a diogelwch a materion amgylcheddol. Mae’r Bwrdd yn cyfarfod bedair gwaith y flwyddyn. 

Cynhalia’r Cwmni ei fusnes trwy gyfrwng nifer o bwyllgorau. Mae gan bob pwyllgor gylch gorchwyl sydd wedi ei gymeradwyo gan y Bwrdd. Y pwyllgorau dan sylw yw Chwilio a Llywodraethu; Tâl; Cwricwlwm y Dysgwr a Sgiliau; Safonau; Adnoddau ac Ymgysylltu â Busnes; ac Archwilio a Rheoli Risg. 

Mae’r pwyllgorau’n cynnwys cyfarwyddwyr ac aelodau cyfetholedig a ddewiswyd gan y pwyllgor chwilio a llywodraethu sy’n cynnwys cyfarwyddwyr yn unig – ar sail y wybodaeth, y sgiliau a’r profiad y gallant ei gynnig i’r pwyllgor perthnasol. Er mwyn osgoi unrhyw amheuaeth, nid yw’r aelodau cyfetholedig yn gyfarwyddwyr y Cwmni. Rhaid i bob penderfyniad a wneir gan y pwyllgorau gael eu cymeradwyo’n ffurfiol maes o law gan y Bwrdd. 

Gweithreda’r pwyllgorau ar sail ymgynghorol gan adrodd yn uniongyrchol i Fwrdd y Cyfarwyddwyr.  Bydd cadeirydd bob pwyllgor yn gyfarwyddwr gweithredol o leiaf. Nodir manylion yn ymwneud â chyfansoddiad bob pwyllgor o dan y penawdau perthnasol isod. Caiff agendâu ffurfiol, papurau ac adroddiadau eu dosbarthu i aelodau’r pwyllgorau a’r cyfarwyddwyr mewn da bryd, cyn y cyfarfodydd. Darperir deunydd briffio ar sail ad-hoc. 

Mae elfen anweithredol annibynnol gref yn perthyn i’r Bwrdd ac nid oes unrhyw unigolyn na grŵp yn dominyddu’r broses benderfynu. Ystyria’r Cwmni fod pob aelod anweithredol yn annibynnol ar reolwyr ac yn rhydd o unrhyw berthynas fusnes neu arall, a allai amharu’n ymarferol wrth iddynt ddod i benderfyniadau annibynnol. 

Ceir rhaniad cyfrifoldeb clir yn rôl y Cadeirydd (cyfarwyddwr anweithredol) a’r Pennaeth (cyfarwyddwr gweithredol) sydd ar wahân. 

Ystyrir unrhyw benodiadau newydd i’r Bwrdd gan y Bwrdd cyfan. Y pwyllgor Chwilio sy’n gyfrifol am ddewis ac enwebu unrhyw aelod newydd i’r Bwrdd ystyried. Y Bwrdd sy’n gyfrifol am sicrhau fod hyfforddiant addas yn cael ei ddarparu yn ôl yr angen. 

Trwy gydol y flwyddyn a ddaeth i ben ar 31 Gorffennaf 2024, roedd pwyllgor Chwilio’r Sefydliad yn cynnwys pedwar aelod o Fwrdd y Cyfarwyddwyr. Cyfrifoldebau’r pwyllgor yw gwneud argymhellion i’r Bwrdd o ran dewis cyfarwyddwyr ac aelodau cyfetholedig, ac ar faterion llywodraethu. 

Mae’r pwyllgor, sy’n cynnwys tri Chyfarwyddwr, yn pennu tâl ac amodau cyflogaeth deiliaid uwch swyddi, gan gynnwys y Pennaeth. Ceir manylion tâl ar gyfer y flwyddyn a ddaeth i ben ar 31 Gorffennaf 2024 yn nodyn 6 y datganiadau ariannol.  

Pedwar aelod sy’n perthyn i’r Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg. Gweithreda’r pwyllgor yn unol â chylch gorchwyl ysgrifenedig wedi’i gymeradwyo gan y Bwrdd. 

Mae’r Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg yn cyfarfod yn dymhorol ac yn cynnig fforwm adrodd yn ôl i archwilwyr datganiad ariannol mewnol y Sefydliad, sy’n ymwneud â’r pwyllgor ar gyfer trafodaethau annibynnol heb bresenoldeb rheolwyr y Sefydliad.  Mae’r pwyllgor hefyd yn derbyn ac yn ystyried adroddiadau oddi wrth Lywodraeth Cymru sy’n effeithio ar fusnes y Sefydliad.

Archwilydd mewnol y Cwmni sy’n gyfrifol am fonitro systemau rheoli mewnol, trefniadau rheoli risg a phrosesau llywodraethu yn unol â’r cynllun mewnbwn y cytunwyd arno, a chyflwyno’u canfyddiadau i reolwyr a’r Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg. Yr archwilydd allanol sy’n cynnal yr archwiliad o’r Datganiadau Ariannol blynyddol ac yn adrodd yn ôl ar y canfyddiadau i’r pwyllgor. Mae’r archwilwyr mewnol ac allanol yn elfennau allweddol o’r broses archwilio a rheoli risg ac yn feysydd cyfrifoldeb allweddol i’r pwyllgor.

Y rheolwyr sy’n gyfrifol am weithredu argymhellion yr archwiliad y cytunwyd arnynt, ac mae’r archwilydd mewnol yn cynnal adolygiad dilynol cyfnodol er mwyn sicrhau fod y fath argymhellion yn cael eu gweithredu.  Mae’r Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg hefyd yn cynnig cyngor i’r Cwmni ynglŷn â phenodiad archwilwyr mewnol a datganiadau ariannol, a’r tâl ar gyfer gwaith archwilio a heb fod yn waith archwilio. 

Wyth aelod sy’n perthyn i’r Pwyllgor Adnoddau a Datblygu Busnes. Gweithreda’r pwyllgor yn unol â chylch gorchwyl ysgrifenedig wedi’i gymeradwyo gan y Bwrdd.  Mae’r pwyllgor yn cwrdd yn dymhorol er mwyn adolygu pob agwedd ar gynllunio a defnyddio adnoddau yn y Cwmni. Gall hyn gynnwys pennu cyllidebau, cyfrifon rheoli ac ariannol, y trysorlys a buddsoddiadau, adnoddau dynol, a datblygu’r ystâd a chynnal a chadw. 

Wyth aelod sy’n perthyn i’r pwyllgor Dysgwyr, Cwricwlwm a Sgiliau yn ogystal â’r pwyllgor Safonau. Gweithreda’r pwyllgorau yn unol â chylch gorchwyl ysgrifenedig wedi’i gymeradwyo gan y Bwrdd.   

Mae’r pwyllgorau’n cwrdd yn dymhorol i adolygu pob agwedd o ddarpariaeth y cwricwlwm, cyflwyniad a pherfformiad y Cwmni. 

Cwmpas cyfrifoldeb

Yn y pen draw, y cyfarwyddwyr sy’n gyfrifol am systemau rheolaeth fewnol y Sefydliad ac am adolygu eu heffeithiolrwydd. Fodd bynnag, cynlluniwyd y fath system i reoli yn hytrach na dileu’r risg o fethiant i gyflawni amcanion busnes, a dim ond sicrwydd rhesymol yn hytrach nac absoliwt yn erbyn camddatganiad materol neu golled y gellir ei roi.

Mae’r Bwrdd wedi dirprwyo cyfrifoldeb dyddiol o gynnal system reolaeth fewnol gadarn sy’n cefnogi cyflawniad polisïau, nodau ac amcanion y Sefydliad i’r pennaeth, gan ddiogelu’r arian cyhoeddus a’r asedau y maent hwy’n bersonol gyfrifol amdanynt, yn unol â’r cyfrifoldebau a roddwyd iddynt yn y Memorandwm Ariannol rhwng Coleg Sir Gâr a Llywodraeth Cymru. 

Rheolaeth fewnol (parhad)

Diben y system rheolaeth fewnol 

Cynlluniwyd y system rheolaeth fewnol i gadw lefelau risg yn rhesymol yn hytrach na dileu risg yn llwyr o safbwynt methu i gyflawni polisïau, nodau ac amcanion; dim ond sicrwydd rhesymol o effeithiolrwydd yn hytrach nag absoliwt y gellir ei gynnig felly. Seilir y system rheolaeth fewnol ar broses barhaus a gynlluniwyd i adnabod a blaenoriaethu’r risgiau i gyflawni polisïau, nodau ac amcanion y Sefydliad, gwerthuso’r tebygrwydd o wireddu’r risgiau hynny a’u heffaith, a’u rheoli’n effeithiol, yn effeithlon ac o safbwynt economaidd. Mae’r system rheolaeth fewnol wedi bod yn weithredol yng Ngholeg Sir Gâr yn ystod y flwyddyn sy’n gorffen 31 Gorffennaf 2024 a hyd at ddyddiad cymeradwyo’r adroddiad blynyddol a’r datganiadau ariannol. 

Capasiti i ddelio â risgiau

Adolygwyd y prif risgiau sy’n wynebu’r Sefydliad gan y Bwrdd, yn ogystal â’r rheolaethau gweithredu, ariannol a chydymffurfio sydd wedi cael eu gweithredu i leihau’r risgiau hynny. Cred y Bwrdd fod yna broses ffurfiol barhaus ar gyfer adnabod, gwerthuso a rheoli’r risgiau sylweddol sy’n wynebu’r Sefydliad, wedi bod yn weithredol yn ystod y flwyddyn sy’n gorffen 31 Gorffennaf 2024 a hyd at ddyddiad cymeradwyo’r adroddiad blynyddol a’r datganiadau ariannol. Caiff y broses hon ei hadolygu’n gyson gan y Bwrdd. 

Y fframwaith risgiau a rheolaeth 

Seilir y system reolaeth fewnol ar fframwaith o wybodaeth reoli gyson, gweithdrefnau gweinyddol yn cynnwys gwahanu dyletswyddau, a system ddirprwyo ac atebolrwydd. Mae hyn yn cynnwys, yn enwedig: 

• Systemau cyllidebu cynhwysfawr gyda chyllideb flynyddol, sy’n cael ei hadolygu a’i chytuno gan y Bwrdd; 
• Adolygiadau cyson gan y pwyllgor ymgynghori a’r Bwrdd o adroddiadau ariannol cyfnodol a blynyddol, sy’n cymharu’r perfformiad ariannol â’r rhagolygon; 
• Gosod targedau er mwyn mesur perfformiad ariannol ac ati; 
• Canllawiau clir ar gyfer rheoli buddsoddiad cyfalaf; a
• Mabwysiadu disgyblaethau rheoli prosiect ffurfiol, os yn briodol. 

Mae Coleg Sir Gâr yn gweithio’n agos gyda chwmni o archwilwyr proffesiynol er mwyn darparu gwasanaeth archwilio mewnol, sy’n gweithredu’n unol â gofynion Llywodraeth Cymru. Caiff gwaith y gwasanaeth archwilio mewnol ei lywio gan ddadansoddiad o’r risgiau sy’n wynebu’r Sefydliad a chaiff cynlluniau ar gyfer archwiliad mewnol blynyddol eu seilio ar y dadansoddiad hwn. Caiff y dadansoddiad risg a’r cynlluniau archwilio mewnol eu hardystio gan y Bwrdd yn unol ag argymhelliad y Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg. Mae’r archwilydd mewnol yn llunio adroddiad ar gyfer y Corff Llywodraethu yn ymwneud â gweithgaredd archwilio mewnol y Sefydliad o leiaf unwaith y flwyddyn.  Mae’r adroddiad yn cynnwys barn annibynnol yr archwilydd mewnol ynglŷn a digonolrwydd ac effeithiolrwydd system rheolaeth risg, rheolyddion a phrosesau llywodraethiant y Sefydliad
Adolygu effeithiolrwydd 

Y Pennaeth sy’n gyfrifol am adolygu effeithiolrwydd y system rheolaeth fewnol.  Seilir ei adolygiad o effeithiolrwydd y system rheolaeth fewnol ar: 

• waith yr archwilydd mewnol; 
• gwaith yr uwch reolwyr o fewn y Sefydliad, sy’n gyfrifol am ddatblygu a chynnal y fframwaith rheoli mewnol; a
• sylwadau a wnaed gan archwilydd datganiadau ariannol y Sefydliad ac archwilydd Llywodraeth Cymru yn eu llythyron rheoli ac adroddiadau eraill. 

Cynghorwyd y Pennaeth ynglŷn â goblygiadau canlyniad eu hadolygiad o effeithiolrwydd y system rheolaeth fewnol gan y Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg, sy’n arolygu gwaith yr archwilydd mewnol, a chynllun i ymdrin â gwendidau a sicrhau bod gwelliant parhaus o fewn y system yn weithredol.

Mae’r tîm uwch reolwyr yn derbyn adroddiadau sy’n cyfeirio at brif ddangosyddion perfformiad a risg gan ystyried materion rheolaethol posib y tynnwyd eu sylw atynt gan fecanweithiau rhybudd cynnar, sydd wedi eu hymgorffori o fewn yr adrannau a’u hatgyfnerthu gan hyfforddiant ymwybyddiaeth risg.  Mae’r tîm uwch reolwyr a’r Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg hefyd yn derbyn adroddiadau cyson gan yr archwilydd mewnol, sy’n cynnwys argymhellion ar gyfer gwelliant. Caiff rôl y Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg yn y cyswllt hwn ei chyfyngu i adolygiad lefel uchel o drefniadau rheolaeth fewnol.  Mae agenda’r Bwrdd yn cynnwys eitem gyson er mwyn ystyried risgiau a rheolaeth ac mae’n derbyn adroddiadau ynglŷn â hynny oddi wrth y tîm uwch reolwyr a’r Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg.  Mae’r pwyslais ar ganfod y raddfa berthnasol o sicrwydd ac nid yn unig adrodd drwy eithriad.  Yn ystod cyfarfod Rhagfyr 2024, cynhaliodd y Bwrdd ei asesiad blynyddol ar gyfer y flwyddyn yn dod i ben ar 31 Gorffennaf 2024 drwy ystyried dogfennaeth gan y tîm uwch reolwyr a’r archwilydd mewnol, gan ystyried digwyddiadau ers 31 Gorffennaf 2024 hefyd.

Yn seiliedig ar gyngor y Pwyllgor Archwilio a Rheoli Risg a’r Pennaeth, mae’r Bwrdd o’r farn fod gan y Cwmni fframwaith llywodraethiant a rheolaeth risg ddigonol ac effeithiol, a’i fod wedi cyflawni ei gyfrifoldebau statudol o safbwynt “defnydd effeithiol ac effeithlon o adnoddau, solfedd y sefydliad a’r corff a diogelu eu hasedau”. 

Datganiad ar reoleidd-dra, priodoldeb a chydymffurfiaeth

Mae’r Corff Llywodraethu wedi ystyried ei gyfrifoldebau o ran hysbysu Llywodraeth Cymru ynglŷn ag afreoleidd-dra materol, amhriodoldeb, a methiant i gydymffurfio â thermau ac amodau cyllido, yn unol â’r memorandwm a’r cytundebau sy’n bodoli rhwng y Coleg a Llywodraeth Cymru.    Fel rhan o’n hystyriaeth ni, rydym wedi rhoi sylw dyledus i ofynion y memorandwm a’r cytundebau ariannol gyda Llywodraeth Cymru. 

Rydym yn cadarnhau ar ran y Corff Llywodraethu, wedi dyddiad yr ymchwiliad, a hyd eithaf ein gwybodaeth, ein bod yn gallu adnabod unrhyw anghysondebau neu ddefnydd amhriodol o gyllid gan y Coleg, neu unrhyw ddiffyg cydymffurfiaeth faterol gyda thermau ac amodau ariannu yn unol â’r memorandwm a’r cytundebau sy’n bodoli rhwng y Coleg a Llywodraeth Cymru. 

Rydym yn cadarnhau na chafwyd unrhyw enghreifftiau o afreoleidd-dra materol, amhriodoldeb neu ddiffyg cydymffurfio hyd yn hyn.  O ddarganfod unrhyw enghreifftiau o’r fath wedi dyddiad y datganiad hwn, hysbysir Llywodraeth Cymru o hynny. 

Busnes gweithredol

Caiff gweithgareddau’r Coleg, yn ogystal â ffactorau sy’n debygol o effeithio ar ei ddatblygiad a’i berfformiad i’r dyfodol eu nodi yn yr Adroddiad Strategol. Cyflwynir sefyllfa ariannol y Coleg, ei lif arian, hylifedd a’i fenthyciadau yn y Datganiadau Ariannol a’r Nodiadau atodedig.

Lluniwyd y datganiadau ariannol ar sail busnes gweithredol y mae’r Cyfarwyddwyr yn ystyried i fod yn addas am y rhesymau canlynol. 

Mae’r Cyfarwyddwyr wedi llunio rhagolygon llif arian ar gyfer cyfnod o 12 mis o ddyddiad cymeradwyo’r datganiadau ariannol yma. Wedi adolygu’r rhagolygon hyn, mae’r Cyfarwyddwyr o’r farn, o ystyried anawsterau difrifol ond credadwy, yn cynnwys effaith arfaethedig yr argyfwng ynni ac argyfwng costau byw, bydd gan y Coleg gronfeydd digonol i fodloni ei rwymedigaethau wrth iddynt ddod yn ddyledus dros gyfnod o 12 mis o ddyddiad cymeradwyo’r datganiadau ariannol yma (y cyfnod asesu busnes gweithredol). O ganlyniad, mae’r Cyfarwyddwyr wedi llunio’r datganiadau ariannol ar sail busnes gweithredol.

Hyfforddiant a Datblygiad - Bwrdd y Cyfarwyddwyr a Phenaethiaid Llywodraethu

• Hyfforddiant Prevent yn unol â Chyngor PCYDDS ym mis Medi 2023.
• Hyfforddiant ar-lein Colegau Cymru ar ADY a Chyllid AB 
• Gwnaeth pob cyfarwyddwr a’r Clerc hyfforddiant ar-lein ar : Diogelu; Prevent a GDPR.

Adolygiad Allanol – Llywodraethu

Cynhelir adolygiad allanol o Lywodraethu o leiaf unwaith bob 3 blynedd. Cynhaliwyd yr adolygiad diweddaf gan y Tîm Archwilio Mewnol - Mazars LLP - ym mis Mai 2022. 

Trwy orchymyn y Bwrdd

Mr John Edge, Cyfarwyddwr

Cwmni cyfyngedig trwy warant wedi’i ymgorffori a’i leoli yn y Deyrnas Unedig yw Coleg Sir Gâr. 

Lluniwyd y datganiadau ariannol hyn yn unol â’r Ddeddf Cwmnïau fel y’i haddaswyd i’r Datganiad o’r Arferion a Argymhellir:  Cyfrifyddu ar gyfer Addysg Bellach ac Uwch 2019 (y SORP AB AU 2019), ac yn unol â’r Safonau Adrodd Ariannol 102 - “Y Safonau Adrodd Ariannol sy’n berthnasol yn y Deyrnas Unedig a Gweriniaeth Iwerddon” (FRS 102), Deddf Cwmnïau 2006 a chyda’r Cylchlythyr LlC cymwys (2023-24). Mae Coleg Sir Gâr yn endid budd cyhoeddus ac mae felly wedi cymhwyso’r gofynion budd cyhoeddus perthnasol yn unol ag FRS 102. 

Mae llunio datganiadau ariannol yn unol ag FRS 102 yn gofyn am ddefnyddio amcangyfrifon cyfrifyddu beirniadol. Mae hefyd yn ei gwneud yn ofynnol i’r rheolwyr arfer barn wrth gymhwyso polisïau cyfrifyddu’r Coleg.

Caiff y datganiadau ariannol eu llunio yn unol â’r confensiwn cost hanesyddol fel y’i haddaswyd trwy ddefnyddio prisiadau blaenorol fel cost dybiedig wrth drosglwyddo i FRS 102 ar gyfer rhai asedau sefydlog fel ar 1 Awst 2014. Cafodd y rheolau cyfrifyddu a nodir isod eu defnyddio’n gyson. 

Mae’r Cwmni wedi’i eithrio yn rhinwedd a400 o Ddeddf Cwmnïau 2006 o’r gofyniad i baratoi datganiadau ariannol grŵp. Mae’r datganiadau ariannol hyn yn cyflwyno gwybodaeth am y Cwmni fel ymgymeriad unigol ac nid am ei grŵp.

Caiff gweithgareddau’r Coleg, yn ogystal â ffactorau sy’n debygol o effeithio ar ei ddatblygiad a’i berfformiad i’r dyfodol eu nodi yn yr Adroddiad Strategol. Cyflwynir sefyllfa ariannol y Coleg, ei lif arian, hylifedd a’i fenthyciadau yn y Datganiadau Ariannol a’r Nodiadau atodedig.

Lluniwyd y datganiadau ariannol ar sail busnes gweithredol y mae’r Cyfarwyddwyr yn ystyried i fod yn addas am y rhesymau canlynol.

Mae’r Cyfarwyddwyr wedi llunio rhagolygon llif arian ar gyfer cyfnod o 12 mis o ddyddiad cymeradwyo’r datganiadau ariannol yma. Wedi adolygu’r rhagolygon hyn, mae’r Cyfarwyddwyr o’r farn, o ystyried anawsterau difrifol ond credadwy, yn cynnwys effaith arfaethedig costau ynni ac argyfwng costau byw, bydd gan y Coleg gronfeydd digonol i fodloni ei rwymedigaethau wrth iddynt ddod yn ddyledus dros gyfnod o 12 mis o ddyddiad cymeradwyo’r datganiadau ariannol yma (y cyfnod asesu busnes gweithredol).  O ganlyniad, mae’r Cyfarwyddwyr wedi llunio’r datganiadau ariannol ar sail busnes gweithredol.

Mae grantiau refeniw’r Llywodraeth yn cynnwys grantiau cylchol corff cyllido a grantiau eraill a rhoddir cyfrif amdanynt yn unol â’r model cronni a ganiateir gan FRS 102. Mae’r grantiau cylchol gan Lywodraeth Cymru’n cynrychioli’r dyraniadau cyllid sydd i’w priodoli i’r flwyddyn ariannol gyfredol a chânt eu credydu’n uniongyrchol i’r cyfrif incwm a gwariant. Mae grantiau cylchol yn cael eu cydnabod yn unol â gweithgareddau cynlluniedig. Caiff unrhyw dangyflawni yn erbyn y gweithgaredd cynlluniedig hwn ei addasu yn ystod y flwyddyn a’i adlewyrchu yn lefel y grant cylchol a gydnabyddir yn y cyfrif incwm a gwariant.

Caiff incwm o ffioedd dysgu ei nodi fel gros a’i gydnabod yn y cyfnod y cawsant eu derbyn gan gynnwys pob ffi sy’n daladwy gan fyfyrwyr neu eu noddwyr. Mewn achosion lle mae swm y ffioedd dysgu wedi ei leihau, yn sgil disgownt am daliad prydlon, dangosir incwm derbyniadwy fel disgownt net. Mae bwrsarïau ac ysgoloriaethau’n cael eu cyfrifo ar gyfer gwariant gros ac nid yw’n cael ei dynnu o incwm.

Caiff incwm o Grantiau, contractau a gwasanaethau eraill a dderbyniwyd eu cynnwys i’r graddau y mae’r contract neu’r gwasanaeth dan sylw wedi ei gwblhau. Yn gyffredinol, mae hyn yn cyfateb i swm y gwariant perthnasol a wnaed yn ystod y flwyddyn ac unrhyw gyfraniadau cysylltiedig tuag at gostau gorbenion. 

Cydnabyddir rhoddion cyfyngedig o fodloni amodau perthnasol; mewn llawer o achosion, mae hyn yn uniongyrchol gysylltiedig â’r gwariant a wnaed i ddibenion penodol. Cydnabyddir rhoddion sy’n cael eu cadw er budd y sefydliad fel gwaddol; cydnabyddir rhoddion eraill trwy eu cynnwys fel incwm arall yn y cyfrif incwm a gwariant.

Caiff pob incwm o flaendaliadau tymor byr eu credydu i’r cyfrif incwm a gwariant yn ystod y cyfnod y caiff ei ennill. 

Caiff grantiau afreolaidd gan Lywodraeth Cymru neu gyrff eraill y llywodraeth a dderbynnir mewn perthynas â chaffael neu adeiladu asedau sefydlog eu trin fel grantiau cyfalaf gohiriedig a’u hamorteiddio yn unol â dibrisiant dros oes yr asedau o dan y dull cronni yn unol ag FRS 102.

Caiff incwm o werthu nwyddau neu wasanaethau ei gredydu i’r cyfrif incwm a gwariant pan gyflenwir y nwyddau neu’r gwasanaethau i’r cwsmeriaid allanol neu pan fydd telerau’r contract wedi’u bodloni.

Mae buddion ôl-gyflogaeth ar gyfer gweithwyr cyflogedig y Coleg yn cael eu darparu gan y Cynllun Pensiwn Athrawon (CPA) a Chynllun Pensiwn Llywodraeth Leol (CPLlL).Cynlluniau buddion diffiniedig yw’r rhain, sy’n cael eu hariannu’n allanol a’u contractio allan o’r Ail Bensiwn Gwladol. 

Cynllun heb ei ariannu yw’r CPA. Caiff cyfraniadau i’r CPA eu codi i’r incwm a gwariant er mwyn lledaenu cost pensiynau dros gyfnod bywyd gwaith gweithwyr cyflogedig yn y Coleg yn y fath fodd fel bod y gost pensiwn yn ganran sylweddol ar lefel y gyflogres oed pensiwn cyfredol ac yn y dyfodol.  Pennir y cyfraniadau gan actiwarïaid cymwys ar sail prisiadau bob pum mlynedd sy’n defnyddio’r dull darpar fudd.  Cynllun aml-gyflogwr yw’r CPA ac ni all y Coleg nodi ei gyfran o asedau a rhwymedigaethau sylfaenol y cynllun ar sail gyson a rhesymol. Caiff y CPA felly ei drin fel cynllun cyfraniadau diffiniedig a chaiff y cyfraniadau eu nodi fel cost yn y datganiad incwm ar gyfer y cyfnodau pan fydd gweithwyr cyflogedig mewn cyflogaeth.

Cynllun wedi’i ariannu yw CPLlL. Caiff asedau CPLlL eu mesur trwy gyfrwng gwerthoedd cau teg.  Mesurir rhwymedigaethau CPLlL trwy ddefnyddio’r dull rhagamcanu credyd uned wedi’i ostwng ar y gyfradd enillion cyfredol ar fond corfforaethol o ansawdd uchel o derm ac arian cyfredol cyfatebol i’r rhwymedigaethau. Ceir y prisiadau actiwaraidd o leiaf bob tair blynedd a’u diweddaru ar bob dyddiad mantolen. Y symiau a godir ar warged gweithredu yw’r costau gwasanaeth cyfredol a chostau cyflwyno’r cynllun, newidiadau i fudd-daliadau, setliadau a chwtogiadau. Fe’u cynhwysir fel rhan o gostau staff.  Caiff y llog net ar yr atebolrwydd/ased budd diffiniedig net hefyd ei gydnabod yn y Datganiad Incwm Cynhwysfawr ac mae’n cynnwys y gost llog ar y rhwymedigaeth budd diffiniedig a’r incwm o log ar asedau’r cynllun, wedi’i gyfrifo trwy luosi gwerth teg asedau’r cynllun ar ddechrau’r cyfnod yn ôl y gyfradd a ddefnyddir i ostwng y rhwymedigaethau budd. Cydnabyddir y gwahaniaeth rhwng y llog ar incwm ar asedau’r cynllun â’r gwir adenillion ar asedau’r cynllun yn yr incwm cynhwysfawr arall. Caiff enillion a cholledion actiwaraidd ar rwymedigaethau hefyd eu cydnabod yn syth yn yr incwm cynhwysfawr arall.  Pan fydd cyfrifiad yn arwain at ased net, mae’r cydnabod wedi’i gyfyngu i’r graddau y gall y coleg adennill y gwarged, naill ai drwy lai o gyfraniadau yn y dyfodol neu drwy ad-daliadau o’r cynllun. Mae’r cyfarwyddwyr wedi asesu na all y Cwmni adennill y gwarged naill ai drwy lai o gyfraniadau yn y dyfodol neu drwy ad-daliadau o’r cynllun, ac o’r herwydd, mae terfyn uchaf yr asedau wedi’i gymhwyso gan leihau’r gwarged i DIM.

Cydnabyddir buddion tymor byr megis cyflog ac absenoldeb ag iawndal (tâl gwyliau) fel cost yn ystod y flwyddyn y mae’r gweithwyr cyflogedig yn gwasanaethu’r Coleg. Caiff unrhyw fuddion sydd heb eu defnyddio eu cronni a’u mesur fel swm ychwanegol y mae’r Coleg yn disgwyl ei dalu o ganlyniad i’r hawl nas defnyddiwyd. 

Caiff cost wirioneddol unrhyw bensiwn uwch cyfredol i gyn aelod o staff ei dalu’n flynyddol gan y Coleg.  Bydd y Coleg yn talu amcangyfrif o’r gost ddisgwyliedig yn y dyfodol o unrhyw gynnydd ym mhensiwn parhaus cyn aelod o staff yn llawn yn ystod y flwyddyn y bydd yr aelod staff yn ymddeol.  Yn ystod y blynyddoedd canlynol, codir tâl ar ddarpariaethau yn y fantolen gan ddefnyddio’r daenlen pensiwn uwch a ddarperir gan y cyrff cyllido.

Caiff asedau diriaethol sefydlog eu nodi fel cost/cost yn llai dibrisiad cronedig a cholledion amhariad cronedig.  Caiff eitemau asedau sefydlog penodol sydd wedi eu hailbrisio i werth teg ar neu cyn dyddiad trosglwyddo SORP AB AU 2015, eu mesur ar sail cost dybiedig, sef y swm wedi ailbrisio ar ddyddiad yr ailbrisiad hwnnw.

(a)    Tir ac adeiladau

Caiff adeiladau rhydd-ddaliad eu dibrisio dros eu cyfnod oes economaidd ddefnyddiol i’r Coleg rhwng deg a hanner can mlynedd.  Dibrisir tir ac adeiladau rhydd-ddaliad dros 50 mlynedd, neu dros gyfnod y brydles, os yw honno’n fyrrach.  Ni chaiff tir rhydd-ddaliad ei ddibrisio.

Pan gaiff tir ac adeiladau eu prynu gyda chymorth grantiau penodol, maent yn cael eu cyfalafu a’u dibrisio fel yr uchod. Caiff y grantiau perthnasol eu credydu i gyfrif incwm gohiriedig o fewn credydwyr a’u rhyddhau i’r cyfrif incwm a gwariant dros gyfnod oes economaidd ddefnyddiol yr ased perthnasol ar sail gyson â’r polisi dibrisio. Caiff yr incwm gohiriedig ei glustnodi rhwng credydwyr sy’n ddyledus o fewn blwyddyn a’r rhai sy’n ddyledus wedi mwy na blwyddyn.  

Ni chaiff asedau sydd wrthi’n cael eu hadeiladu eu dibrisio nes i’r Coleg gael defnydd llawn o’r asedau hynny, a chânt eu dibrisio yn unol â’r polisi uchod ar ôl hynny.

Ni chaiff costau ariannol, sy’n cael eu priodoli’n uniongyrchol i adeiladu tir ac adeiladau, eu cyfalafu fel rhan o gost yr asedau hynny.

O fabwysiadu FRS 102, dilynodd y Coleg y ddarpariaeth drawsnewidiol i gadw gwerth llyfr tir ac adeiladau, a ail-brisiwyd yn 1998, fel cost dybiedig, ond nid i fabwysiadu polisi ailbrisio’r eiddo yma yn y dyfodol.  

Cynhelir adolygiad o amhariad ar ased sefydlog os yw digwyddiadau neu newidiadau mewn amgylchiadau yn awgrymu efallai na fydd modd adennill swm cario unrhyw ased sefydlog.  Cynhelir adolygiad blynyddol o ddangosyddion amhariad ar ddyddiad adrodd y datganiad ariannol.  

(b)    Cyfarpar (yn cynnwys gosodiadau a ffitiadau)

Caiff cyfarpar sy’n costio llai na £3,000 yr eitem unigol ei ddileu i’r cyfrif incwm a gwariant yn ystod y cyfnod pryniant. Caiff eitemau grŵp sydd mewn agregau uwchlaw’r trothwy ond heblaw hynny’n unigol, eu hadolygu’n arbennig cyn penderfynu ar y dull. Caiff pob cyfarpar arall ei gyfalafu ar gost prynu.  Nid yw cyfarpar a etifeddwyd o’r Awdurdod Addysg Lleol wedi’i gynnwys yn y fantolen, gan ei bod yn bolisi ganddynt i godi cost prynu llawn yr ased i’r cyfrif incwm a gwariant ym mlwyddyn y pryniant.

Caiff cyfarpar ei ddibrisio dros gyfnod economaidd defnyddiol ei oes fel a ganlyn: 

• Cyfarpar cyffredinol - 5% -     25% y flwyddyn

• Cyfarpar cyfrifiadurol - 20% - 33% y flwyddyn

• Gosodiadau a ffitiadau - 10% -   25% y flwyddyn

Pan fydd cyfarpar yn cael ei brynu gyda chymorth grantiau penodol caiff ei gyfalafu a’i ddibrisio yn unol â’r polisi uchod. Caiff y grantiau perthnasol eu credydu i gyfrif incwm gohiriedig o fewn credydwyr a’u rhyddhau i’r cyfrif incwm a gwariant dros gyfnod oes economaidd ddefnyddiol yr ased perthnasol ar sail gyson â’r polisi dibrisio. Caiff yr incwm gohiriedig ei glustnodi rhwng credydwyr sy’n ddyledus o fewn blwyddyn a’r rhai sy’n ddyledus wedi mwy na blwyddyn.  

Mae’r Coleg wedi prynu nifer o gwotâu llaeth i’w defnyddio yng nghyswllt gweithgareddau ffermio’r Coleg.  Mae cost cwotâu llaeth wedi ei nodi fel ased sefydlog anniriaethol.  Caiff cwotâu llaeth eu hamorteiddio dros gyfnod o 10 mlynedd ar sail llinell syth.

Codir costau mewn perthynas â phrydlesi gweithredu ar sail llinell syth dros dymor y brydles. Caiff unrhyw bremiymau neu gymhellion prydles cysylltiedig â phrydlesi a arwyddwyd wedi 1 Awst 2014 eu lledaenu dros isafswm cyfnod y brydles. Mae’r Coleg wedi manteisio ar eithriadau trawsnewidiol FRS 102, ac wedi cadw’r polisi o ledaenu premiymau a chymhellion prydles hyd at ddyddiad adolygiad cyntaf rhent y farchnad ar gyfer prydlesi a arwyddwyd cyn 1 Awst 2014.

Caiff cytundebau prydles sy’n trosglwyddo pob risg a budd perchnogaeth ased i’r Coleg eu trin fel petai’r ased wedi’i brynu’n llawn. Caiff y rhain eu cyfalafu ar bris teg ar ddechrau’r brydles, a’u dibrisio dros gyfnod byrrach y brydles neu’r oes economaidd ddefnyddiol ar gyfer asedau tebyg a berchnogir.  Dangosir yr elfen gyfalafu sy’n ddyledus fel rhwymedigaeth o dan brydlesi cyllid. 

Caiff costau cyllid eu clustnodi dros gyfnod y brydles yn gymesur â’r elfen gyfalaf sy’n ddyledus.    Lle mae taliadau prydles cyllid yn cael eu hariannu’n llawn gan grantiau cyfarpar cyfalaf y cyngor cyllido, mae’r asedau cysylltiedig yn cael eu dynodi fel asedau a ariennir gan grant.

Caiff buddsoddiadau mewn is-gwmnïau eu cyfrif ar gost llai amhariad yn y datganiadau ariannol. 

Caiff buddsoddiadau rhestredig sy’n cael eu dal fel asedau anghyfredol a buddsoddiadau, eu nodi ar werth teg, gyda symudiadau’n cael eu cofnodi yn yr Incwm Cynhwysfawr. Caiff buddsoddiadau na restrir ar gyfnewidfa stoc gydnabyddedig eu cario ar gost hanesyddol llai unrhyw ddarpariaeth ar gyfer amhariad mewn gwerth, wedi eu hamcangyfrif drwy ddefnyddio techneg brisio.

Caiff stociau eu nodi fel isafswm eu cost a’u gwerth net gwireddadwy.Gwneir darpariaeth ar gyfer stociau darfodedig, diffygiol ac sy’n symud yn araf, yn ôl yr angen. 

Mae arian parod yn cynnwys arian parod mewn llaw, blaendaliadau ad-daladwy ar alw a gorddrafftiau.  Mae blaendaliadau yn ad-daladwy ar alw os ydynt ar gael yn ymarferol o fewn 24 awr heb gosb. 

Buddsoddiadau tymor byr hynod hylifol y gellir eu trosi’n rhwydd i symiau hysbys o arian parod sydd â risg ddibwys o newid mewn gwerth yw symiau cyfwerth ag arian parod. Mae buddsoddiad yn gymwys fel cyfwerth ag arian parod pan fydd wedi aeddfedu dros dri mis neu lai o’r dyddiad y’i cafwyd.

Mae gan y Coleg gynllun cynnal a chadw hir dymor treigl deng mlynedd sy’n sail i’r gwaith cynnal a chadw cyfredol ar yr ystâd. Caiff cost gwaith cynnal a chadw hir dymor a chywirol arferol ei roi yn erbyn y cyfrif incwm a gwariant yn ôl y gofyn.

Caiff asedau ariannol, rhwymedigaethau ac ecwiti eu dosbarthu yn unol yn ôl sylwedd rhwymedigaethau cytundebol y cyfrwng ariannol, yn hytrach na ffurf gyfreithiol y cyfrwng ariannol. 

Dosberthir unrhyw fenthyciadau, buddsoddiadau a blaendaliadau tymor byr a ddelir gan y Coleg fel cyfryngau ariannol sylfaenol yn unol â FRS 102. Caiff y cyfryngau yma eu cofnodi i ddechrau ar bris trafodiad yn llai cost trafodiad (costau hanesyddol). Mae FRS 102 yn ei gwneud yn ofynnol bod cyfryngau ariannol sylfaenol yn cael eu mesur ar gost amorteiddiedig. Nid yw benthyciadau a buddsoddiadau sy’n daladwy neu’n dderbyniadwy o fewn blwyddyn yn cael eu disgowntio.

Caiff trafodion mewn arian tramor eu cofnodi gan ddefnyddio’r gyfradd rheoli cyfnewid ar ddyddiad y trafodiad. Mae asedau a rhwymedigaethau ariannol mewn arian tramor yn cael eu trosi ar y cyfraddau cyfnewid ar ddiwedd y cyfnod ariannol, a chymerir yr holl wahaniaethau cyfnewid sy’n deillio o hynny fel incwm yn ystod y cyfnod y maent yn digwydd. 

Ystyrir bod y Coleg yn pasio’r profion a nodir ym Mharagraff 1 Atodlen 6 o Ddeddf Cyllid 2010 a’i fod felly’n cydymffurfio â’r diffiniad o gwmni elusennol i ddibenion treth gorfforaethol yn y DU. Yn yr un modd, mae’n bosib y gellir eithrio’r Coleg rhag treth mewn perthynas ag enillion neu enillion cyfalaf a dderbynnir o fewn categorïau a gwmpesir gan adrannau 478-488 o Ddeddf Treth Gorfforaeth 2010 neu Adran 256 o Ddeddf Trethi Enillion Trethadwy 1992, i’r graddau y mae enillion neu enillion o’r fath yn cael eu cymhwyso at ddibenion elusennol yn unig.

Nid yw’r Coleg yn derbyn unrhyw eithriad yng nghyswllt Treth Ar Werth.

Mae is-gwmni’r Coleg, CCTA Enterprises Ltd, yn talu treth gorfforaethol a TAW yn yr un modd ag unrhyw sefydliad masnachol. 

Cydnabyddir darpariaethau pan fydd gan y Coleg rwymedigaeth gyfreithiol neu adeiladol bresennol o ganlyniad i ddigwyddiad yn y gorffennol, mae’n debygol y bydd angen trosglwyddo budd economaidd i setlo’r rhwymedigaeth a gellir gwneud amcangyfrif dibynadwy o swm y rhwymedigaeth.

Caiff da byw eu trin fel ased sefydlog lle y bwriedir eu defnyddio’n barhaus ar gyfer gweithgareddau’r Coleg. Caiff da byw eu hailbrisio’n flynyddol heb ychwanegu cost dibrisio. Caiff gwahaniaethau rhwng prisiadau olynol eu credydu neu eu hychwanegu neu gredydu i’r cyfrif incwm a gwariant.

Gweithreda’r Coleg fel asiant drwy gasglu a thalu cronfeydd ariannol wrth gefn a lwfansau cynnal a chadw addysgol. Caiff taliadau cysylltiedig a dderbynnir gan Lywodraeth Cymru a thaliadau dilynol i fyfyrwyr eu heithrio oddi wrth incwm a gwariant y Coleg lle mae’r Coleg yn agored i’r risg leiaf neu’n mwynhau’r budd economaidd lleiaf posibl sy’n gysylltiedig â’r trafodiad. 

Rhoddion a gwaddolion yw trafodion digyfnewid heb amodau yn ymwneud â pherfformiad. Caiff rhoddion a gwaddolion ag iddynt gyfyngiadau wedi eu gosod gan gyfranwyr eu cydnabod yn yr incwm pan fydd gan y Coleg hawl ar y cronfeydd hynny.

Caiff incwm ei gadw o fewn y gronfa gyfyngedig hyd nes y bydd unrhyw gyfyngiadau a osodwyd gan roddwr wrth roddion neu waddolion yn cael eu bodloni, gan arwain at ryddhau’r incwm i gronfeydd cyffredinol wrth gefn trwy drosglwyddiad wrth gefn.  Ni chaiff rhoddion heb gyfyngiadau eu cydnabod fel incwm pan fydd gan y Coleg hawl ar y cyllid.  

Cofnodir incwm buddsoddi a symudiadau mewn gwaddolion gwerth teg eu cofnodi fel incwm yn y flwyddyn pan godant, naill ai fel incwm cyfyngedig neu anghyfyngedig yn unol â thelerau’r cyfyngiadau a gymhwyswyd i’r cronfeydd gwaddolion unigol.  

Mae tri phrif fath: 

1. Gwaddolion anghyfyngedig parhaol – mae’r rhoddwr wedi nodi fod y cyllid i’w fuddsoddi’n barhaol er mwyn cynhyrchu llif incwm er budd cyffredinol y sefydliad
2. Gwaddolion cyfyngedig gwariadwy – mae’r rhoddwr wedi nodi amcan penodol ar wahân i brynu neu adeiladu asedau diriaethol sefydlog, a gall y sefydliad drosi swm y rhodd yn incwm   
3. Gwaddolion cyfyngedig parhaol – mae’r rhoddwr wedi nodi fod y gronfa i’w buddsoddi’n barhaol er mwyn cynhyrchu llif incwm i’w ddefnyddio ar gyfer nod penodol 

Wrth baratoi’r datganiadau ariannol yma, mae’r rheolwyr wedi dod i’r casgliadau isod:

• Penderfynu os oes yna ddangosyddion amhariad o safbwynt asedau diriaethol y grŵp.  Ymysg y ffactorau a ystyriwyd wrth gyrraedd y fath gasgliad roedd hyfywedd economaidd a pherfformiad ariannol tebygol yr asedau i’r dyfodol a lle mae’n rhan o uned gynhyrchu arian fwy, hyfywedd a pherfformiad disgwyliedig yr uned honno.

Prif ffynonellau eraill ansicrwydd amcangyfrif 

• Cynllun Pensiwn Llywodraeth Leol 

Dibynna gwerth presennol rhwymedigaeth budd diffiniedig Cynllun Pensiwn Llywodraeth Leol ar nifer o ffactorau sy’n cael eu penderfynu ar sail actiwaraidd gan ddefnyddio nifer o ragdybiaethau. Mae’r rhagdybiaethau a ddefnyddir i bennu’r gost net (incwm) ar gyfer pensiynau’n cynnwys y gyfradd ddisgownt.  Bydd unrhyw newidiadau yn y rhagdybiaethau yma, fel y nodir yn nodyn 21, yn effeithio ar y swm cario’r rhwymedigaeth pensiwn. Ymhellach, defnyddiwyd sail rholio ymlaen sy’n rhagweld canlyniadau’r prisiad actiwaraidd llawn diweddaraf a gynhaliwyd ar 31 Mawrth 2022 gan yr actiwari wrth brisio’r rhwymedigaeth pensiwn ar 31 Gorffennaf 2024. Byddai unrhyw wahaniaethau rhwng y ffigyrau ar y sail rholio ymlaen a phrisiad actiwaraidd llawn yn effeithio ar swm cario’r rhwymedigaeth pensiwn.